Hoewel wc-papier in grote delen van de wereld heel normaal is, wordt de impact daarvan op het milieu zelden besproken. Bijvoorbeeld het feit dat er voor toiletpapier dagelijks 27.000 bomen nodig zijn om in de behoefte te voorzien van ongeveer 30 procent van de wereldbevolking. Door boomkap voor allerlei doeleinden is bijna de helft van de oorspronkelijke bossen op aarde al verdwenen. Iedere twee seconden verdwijnt de grootte van een voetbalveld aan bos. Zelfs oerbossen worden weggeveegd op het toilet.
De natuur betaalt vooral een hoge prijs voor luxe zacht, extra absorberend toiletpapier, gemaakt van houtpulp. Voor onder andere zakdoekjes van Tempo, wc-papier van Edet en maandverband van Libresse worden grote delen oerbos in Zweden, Finland en Rusland gekapt. Dat blijkt uit onderzoek van Greenpeace naar de verwoestende praktijken van Essity, de op een na grootste toiletpapier- en zakdoekjesproducent ter wereld. Ongeveer de helft van de producten wordt onder Essity’s merken op de markt gebracht. De overige 50 procent is in de handel onder de eigen merknamen van de verkopers. Jeroen Verhoeven van Greenpeace:
“Waanzinnig dat deze prachtige en ecologisch belangrijke bossen vernietigd worden voor wegwerpproducten. Essity is wereldleider in zijn branche, maar slaagt er niet in leiderschap te tonen in de urgente strijd om de boreale bossen te redden.”
.
Weggeveegd op het toilet
Het is inmiddels bekend: hoe meer bomen we kappen, des te meer CO2 er vrijkomt waardoor de aarde sneller opwarmt. Bomen zijn onze bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering en kunnen we niet beschouwen als eindeloze bron van inkomsten. De boomkap voor papier- en tissueproducten heeft behalve klimatologische effecten ook gevolgen voor de biodiversiteit.
De milieueffecten van toiletpapier doen zich voor in de hele toeleveringsketen. Het maken van toiletpapier is een energie- en waterintensief proces en vereist chemicaliën, waaronder giftige PFAS. Wanneer toiletpapier is gebruikt, kan het een onoplosbare verontreinigende stof worden in rioolslib. Toiletpapier is in sommige landen zo gebruikelijk dat het pas wordt opgemerkt als het er niet is. Dat bleek goed uit de paniekaankopen die tot tekorten leidden, na het uitbreken van de COVID-19-pandemie in 2020. Wanneer mensen hamsteren is wc-papier doorgaans als eerste op.
Ontbossing: de harde realiteit van zacht toiletpapier
Toiletpapier is gemaakt van cellulosevezels en chemicaliën om het aan elkaar te lijmen. Naarmate de vraag naar zacht, absorberend toiletpapier van hoge kwaliteit stijgt, zal de inkoop uit bomen, bossen en plantages toenemen, zeggen analisten. Christopher Wiggs van AidEnvironment:
“Toen AidEnvironment, een onderzoek adviesbureau, merkte dat er in Indonesië meer ontbossing plaatsvond voor hout, pulp en papier dan voor palmolie, startte het een onderzoek naar de tissuepapierbedrijven in de wereld en hun bosbeheerpraktijken.”
Uit hun onderzoek blijkt dat Brazilië, Canada, de VS, Indonesië en Chili vanaf 2020 de grootste pulpexporteurs ter wereld zijn.
Het probleem met toiletpapier uit plantages
Brazilië is de grootste exporteur van pulp die geschikt is voor de productie van tissues. Braziliaanse eucalyptusplantages staan wereldwijd bekend om het leveren van de beste kwaliteit vezels, die van cruciaal belang zijn voor de zachtheid van het weefsel. Er is in dat land dan ook een snelle uitbreiding van eucalyptusplantages, waarbij bomen ongeveer elke acht jaar worden gekapt en verpulpt. Andere problemen ontstaan doordat de voor Brazilië invasieve eucalyptus snel grondwater opzuigt, waardoor het waterverlies toeneemt. Als de bomen worden behandeld met synthetische chemische pesticiden, herbiciden en kunstmest, kunnen ze bovendien het grondwater vervuilen.
.
.
Canada is de op één na grootste pulpexporteur en de grootste producent van gebleekt zachthoutpulp (NBSK) ter wereld. Er vindt industriële houtkap plaats in een aantal van ’s werelds laatst overgebleven oerbossen. Daar leven inheemse gemeenschappen, maar ook kariboes, boommarters en miljarden zangvogels. De dieren worden slachtoffer van de ontbossing. Hun leefgebieden raken versnipperd en hierdoor wordt het lastig om voedsel en soortgenoten te vinden. Naar verluidt eist de industriële houtkap jaarlijks meer dan een miljoen hectare boreaal oerbos op, waarvan een groot deel wordt veroorzaakt door de behoefte aan wc-papier voor het toilet. Ongeveer de helft van de Canadese NBSK-pulp gaat naar het maken van tissueproducten.
Helft minder bosvezel
Kimberley-Clark, een van de drie tissuebedrijven met het grootste marktaandeel in de VS, heeft zich ten doel gesteld om het gebruik van natuurlijke bosvezels tegen 2025 met 50 procent te verminderen.
Tropische regenwouden in Indonesië en Maleisië worden ook gekapt of omgezet in plantages om pulp te produceren. Een van de grootste pulp- en papierbedrijven ter wereld, de Indonesische Royal Golden Eagle Group,heeft een pulpfabriek in China. Uit het rapport van Greenpeace (2023) blijkt dat die hout gebruikt uit de bedreigde habitat van orang-oetans, afkomstig van bedrijven die grote stukken tropisch regenwoud hebben gekapt in Kalimantan, Borneo. De meeste inkomsten worden gegenereerd in het dichtbevolkte China.
De vervuilende rol van toiletpapier
De grootste impact op het milieu van toiletpapier komt volgens sommige onderzoeken voort uit de enorme hoeveelheid elektriciteit die nodig is. Productiefaciliteiten gebruiken veel energie om pulp, water en chemicaliën te verwarmen en vervolgens de resulterende rollen papier te drogen. De impact van toiletpapier stapelt zich op naarmate het product wordt verpakt en getransporteerd en uiteindelijk gebruikt en weer weggegooid.
Uit een onderzoek dat vorig jaar door de American Chemical Society is gepubliceerd, blijkt dat toiletpapier te beschouwen is als een ‘potentieel belangrijke’ bron van per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) die in afvalwaterzuiveringssystemen terechtkomen. De vezels zijn een lastig bestanddeel van zuiveringsslib en vereisen hoge behandelingskosten en een hoog energieverbruik.
Verlichten van de last van het gebruik van wc-papier
Toiletpapier gemaakt van alternatieve bronnen, zoals bamboe of suikerriet, zou een oplossing kunnen zijn. Alleen zijn veel niet-houtvezelmerken afkomstig uit Aziatische landen, waaronder China en India, wat verzending naar gebruikers over de hele wereld een grote ecologische voetafdruk genereert. Michaela Wingfield is communicatiedirecteur voor de centrale regio van het bedrijf Essity, een van de negen grootste fabrikanten van tissuepapier ter wereld. Door baanbrekende technologie gebruiken ze minder water en energie bij de productie:
“Essity heeft in 2021 in Mannheim, Duitsland, een fabriek in gebruik genomen om pulp uit tarwestro te produceren. Uit de eerste berekeningen blijkt dat de unieke stropulp van Essity een 20 procent betere ecologische voetafdruk heeft dan weefsel gemaakt van houtvezels. Het weefsel is bovendien net zo zacht, wit en sterk als dat van houtvezels.”
Wiggs van AidEnvironment waarschuwt echter:
“De grootste aanjager van ontbossing bevindt zich momenteel in de opkomende markten, vooral in Azië.”
.
Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN is de consumptie van houtpulp de afgelopen decennia afgenomen, voornamelijk als gevolg van het afnemende gebruik van krantenpapier, schrijfpapier en grafisch papier. In plaats daarvan zal de vraag naar pulp in de toekomst waarschijnlijk groeien, door de behoefte aan verpakkingen en hygiënische tissues op de wereldwijde markt. Wiggs:
“Milieuverantwoord beleid en regelgeving moeten worden toegepast in de hele pulp- en papierindustrie, en in de landen waar deze actief is. Het directe doel zou meer transparantie in de houtindustrie zijn.”
Critici roepen ook op tot meer bewustzijn ten aanzien van toiletpapier. De schade van toiletpapier voor milieu en klimaat zijn veel groter dan die van een brandstofverslindende Hummer, zeggen milieuorganisaties:
“We spoelen hele regenwouden door het toilet, de ecologische gevolgen zijn rampzalig.”
.
Er is ook goed nieuws
The Good Roll maakt duurzaam toiletpapier van 100 procent gerecycled oud papier uit Nederland. Van de opbrengst bouwen ze toiletten in verschillende landen in Afrika. 100 procent boomvriendelijk dus. Ook bestaat er wc-papier gemaakt van bamboe (Bamboi).
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
