Verzet van dieren wordt vaak niet als zodanig (h)erkend. Historicus Jason Hribal bracht dierlijk verzet in kaart in Amerikaanse circussen, dierentuinen en dolfinaria; chimpansees ontsnappen, olifanten vallen aan, orka’s eisen meer voedsel en tijgers weigeren op te treden. Deze dieren rebelleren met opzet en een doel: vrijheid. Dierenparken proberen dergelijk verzet geheim te houden, want het is slecht voor hun imago.
Al in 1945, tijdens de Tweede Wereldoorlog, beschreef George Orwell in de klassieker Animal Farm hoe de dieren op een vervallen boerderij in opstand komen tegen de boer die hen slecht verzorgt; de dieren grijpen de macht. Ze hebben er genoeg van om als slaven van de mensheid te moeten leven. En die fictie is feit geworden.
Verzet tegen gevangenschap
Eind 2017 ontsnapten de twee koeien Zus en Hermien onderweg naar het slachthuis. Zus werd snel gevangen, maar Hermien wist zich wekenlang in de bossen te verschuilen. Nadat ze werd gevangen, ging ze met Zus naar koeienrusthuis De Leemweg, een stichting die koeien uit heel Nederland adopteert en verzorgt die zijn ontsnapt uit het slachthuis, zijn verwaarloosd of – om wat voor reden dan ook – nergens anders terechtkunnen.
.
.
Zus en Hermien zijn niet de enige dieren die ontsnapten: bij De Leemweg wonen meer runderen die ervandoor zijn gegaan. Opvangcentra als deze spelen een steeds grotere rol door niet alleen een toevluchtsoord voor dieren te bieden, maar ook een plek waar het publiek de verhalen van deze dieren kan horen.
Verzet in dierentuinen
Verhalen over losbrekende dieren in gevangenschap bestaan al zolang er dierentuinen bestaan. Van apen en rode panda’s tot zeeleeuwen. Maar ook uit laboratoria ontsnappen geregeld ‘proefdieren’.
Zoals de vier laboratoriumapen die in januari vorig jaar ontsnapten na een ongeluk van de vrachtwagen waarin ze zaten. In de truck zaten honderd apen, die op weg waren van Pennsylvania naar een laboratorium in Florida. De langstaartmanaken zouden als proefdier worden gebruikt. Ze werden allemaal gevangen en gedood.
.
.
In gevangenschap levende dieren zijn beperkt tot een leven van verveling. Dit geldt wereldwijd voor alle dierentuinen, omdat de dieren te maken hebben met omheiningen en kooien die veel te onbeduidend zijn om de grootschalige, natuurlijke omgevingen na te bootsen waarin ze vrij zouden kunnen rondlopen. Het is dus niet verwonderlijk dat zoveel van deze dieren hun vrijheid zoeken door uit hun gevangenissen te ontsnappen – zichzelf en anderen in gevaar brengend.
.
Het psychische leed van dieren in gevangenschap
Een leven in gevangenschap is voor veel diersoorten zeer stressvol. Gedragsbioloog aan de universiteit Utrecht Claudia Vinke vindt dat dierentuinen kritischer moeten zijn op de soorten die ze achter de tralies plaatsen:
“Het beletten van natuurlijk gedrag kan leiden tot zelfverwonding en depressie. IJsberen ijsberen in het wild niet. De term ijsberen is afgeleid van specifiek gedrag dat de beren in de dierentuin vertonen. Door de beperkte bewegingsvrijheid en het ontbreken van natuurlijke prikkels vervallen ze in de gewoonte om steeds maar weer hetzelfde kleine rondje te lopen. Dieren in gevangenschap kunnen zich abnormaal gaan gedragen doordat ze niet de mogelijkheid krijgen om aan hun mentale en fysieke behoeftes te voldoen. Dat geldt bijvoorbeeld voor een papegaai die alleen gehouden wordt (die kan aan zijn veren gaan plukken of veel schreeuwen), of een ijsbeer die niet de kans krijgt om grote afstanden af te leggen. Repeterende handelingen vervangen het gedrag dat de dieren door hun gevangenschap niet kunnen uitvoeren.”
.
Gedragsbioloog Claudia Vinke vervolgt:
“Dat ijsberen heen en weer gaan lopen voor de voedertijd is bijvoorbeeld een vervanging van het jagen. Doordat bij die lichaamsbeweging endorfines vrijkomen, kunnen ritmische bewegingen bij de dieren een prettig gevoel veroorzaken. Als een dier dat eenmaal heeft ontdekt, bestaat de kans dat het zulk gedrag steeds vaker zal vertonen. Het is belangrijk om te beseffen dat aan dit gedrag een gevoel van onbehagen of stress voorafgaat. Repeterend gedrag kan de gezondheid van het dier op de lange termijn schaden. Zo hebben wevende olifanten – olifanten in gevangenschap wiegen vaak zachtjes heen en weer – vaker last van hun gewrichten, voetzolen en teennagels. Als je de natuurlijke omgeving van een dier niet kunt nabootsen, dan moet je dat dier als dierentuin niet willen houden.”
Zoochosis
Dierenrechtenorganisatie Bite Back hanteert de internationale term zoochosis, een samentrekking van zoo en psychose, voor afwijkend gedrag van dieren in gevangenschap. De dierenrechtenorganisatie roept mensen op om filmpjes te maken van dieren met zoochosis en op die manier de bewustwording over het onderwerp te vergroten. Alex Romijn, voorzitter van Bite Back:
“Het is belangrijk dat mensen gaan begrijpen wat dit gedrag betekent en bedenken of een dagje dierentuin echt wel zo’n leuk uitje is.”
Om dezelfde reden zijn dolfinaria omstreden. Ruim 10 jaar geleden werd de Verklaring over de rechten van walvisachtigen opgesteld waarin wetenschappers uit de hele wereld oproepen om een einde te maken aan het houden van dolfijnen in gevangenschap. De Verklaring stelt dat ‘hoog intelligente, empathische dieren zoals dolfijnen en andere walvisachtigen vrij moeten kunnen leven in hun natuurlijke habitat’.
.
Dieren protesteren ook op andere manieren
Dierenverzet neemt vele vormen aan, niet alleen ontsnappingen, maar ook daden waarbij andere dieren te hulp komen, of terugvechten tegen de mensen die hen pijn hebben gedaan. Tilikum, de tragisch gevangengenomen Sea World-orka, vocht keer op keer terug en doodde drie mensen. En dat van een soort die nog nooit een mens in het wild heeft gedood. Dieren willen mensen geen pijn doen; ze willen gewoon met rust gelaten worden. Maar vaak hebben dieren weinig mogelijkheid om zich te verzetten.
.
.
In het boek The war against animals schrijft de Australische filosoof Dinesh Wadiwel dat laboratoriumdieren soms alleen hun hoofd kunnen afwenden; meer bewegingsruimte hebben ze niet. Zalmen die zijn opgesloten in volle tanks stoppen soms opzettelijk met eten waardoor ze sterven. In Amerika krijgen veel dierentuindieren structureel Prozac tegen hun somberheid en om ze kalm te houden. Zelfverwonding kan ook een vorm van verzet zijn.
Mensen die met dieren werken kennen hun verzet. Daarom staan er hekken om weiden, worden dieren opgesloten in kooien en stallen, drijven boeren ze de veewagen in met stokken, krijgen ze halsbanden, halsters of hoofdstellen om. Geen enkel dier kiest uit vrije wil voor de vee-industrie, de dierentuin, het circus, een kooi in de hoek van de kamer, de manege of de paardenmarkt.
In de biologie en ethologie wordt steeds meer duidelijk over de innerlijke levens van dieren. Ze hebben hun eigen leefwijzen en vormen van intelligentie, veel soorten voelen liefde, rouw, vriendschap en empathie. Tegelijkertijd neemt de uitbuiting toe, er worden wereldwijd elk jaar meer dieren gebruikt en gedood. Daar zien de meeste mensen weinig van en het meeste dierprotest blijft ook onopgemerkt.
Sinds 1970 is de populatie wilde dieren op aarde gehalveerd, terwijl de populatie landbouwdieren is verdrievoudigd. Er bevolken nu meer landbouwdieren dan mensen deze planeet.
Wees solidair
Hoewel veehouders, onderzoekers, veilingmeesters, jagers, fokkers en trainers altijd uit de eerste hand op de hoogte zijn geweest van de opstanden van dieren, bereikt het concept van dierenverzet nu pas een breed publiek, dankzij het digitale medialandschap van de 21e eeuw. Wees als mens dus solidair met de dieren, die dag in dag uit protesteren in de vee-industrie, in laboratoria en elders. Ook een dier heeft maar één leven.
Bronnen:
- CompassionWorks International/YouTube
- One World [1, 2]
- SNPRC
- Stichting De Leemweg
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
