De Spix’ ara (Cyanopsitta spixii), een Zuid-Amerikaanse papegaaiensoort die niet meer in het wild leefde, heeft een comeback gemaakt in Brazilië na een succesvol fokprogramma. Zo’n 20 jaar geleden verdween het laatste exemplaar van deze karakteristieke papegaaiensoort uit het wild. Sindsdien waren ze alleen nog bij verzamelaars te vinden.
De Spix’ ara was helemaal verdwenen uit het wild en slechts enkele tientallen vogels zaten nog opgesloten in privécollecties. De vooruitzichten voor de soort werkten deprimerend. De Spix’ ara leek verloren.
Uniek herintroductieprogramma
Niemand had ooit kunnen denken dat de vogels het doornbos weer voorzichtig blauw zouden kleuren. Dankzij een internationaal reddingsproject hebben de Spix’ ara’s een verbluffende comeback gemaakt. Een groep vliegt nu vrij over thuisland Brazilië. De vogels zijn ongeveer een maand geleden vrijgelaten. Natuurbeschermers zijn van plan om later dit jaar nog meer vogels vrij te laten en hopen dat ze komend voorjaar in het wild gaan broeden. Bioloog van de US Fish and Wildlife Service en technisch adviseur van het reddingsproject, Tom White zegt:
“Het Spix’-project is uniek in die zin dat zij een soort herintroduceren in het wild die momenteel is uitgestorven in het wild. Er zijn maar heel weinig herintroductieprogramma’s in de wereld die zoiets hebben gedaan en geen enkel met papegaaien of ara’s. Het project verloopt buitengewoon goed. Sinds de vrijlating hebben alle vogels het tot nu toe overleefd. Ze gedragen zich als een zwerm; ze blijven in de buurt van waar ze zijn vrijgelaten en beginnen de plaatselijke vegetatie te proeven. Het gaat zo goed als het maar kan.”
De Spix’ ara is een grote blauwe ara met een lange staart. Het is onbekend hoeveel Spix’ ara’s er in het verleden waren. De soort werd eind 1980 voor het laatst in het wild gezien en staat sinds 2019 als uitgestorven op de Rode Lijst van de IUCN. Het eerste wetenschappelijk gedocumenteerde exemplaar werd in 1819 gevangen door bioloog Johann Baptist von Spix. Hier is de soort ook naar vernoemd. Hij merkte op dat de vogel ‘zeer zeldzaam’ leek, schoot de vogel dood en bracht hem mee naar München.
Habitatvernietiging
De soort is het slachtoffer geworden van een dubbele milieuramp die in de 19e eeuw begon. Toen de landbouw zich verspreidde over Zuid-Amerika, werd het leefgebied van de papegaai, in een gebied van struikgewas en doornbos dat bekend staat als de ‘Caatinga’ in het noordoosten van Brazilië, overbegraasd door vee waaronder geiten. Het gebied werd ernstig aangetast en de populatie ara’s daalde doordat hun habitat in een rap tempo werd vernietigd. Omdat de vogelsoort zo zeldzaam was waren papegaaienverzamelaars bereid om tienduizenden dollars te betalen voor een vogel. White:
“Dat verlies in aantallen had een zeer ongelukkig neveneffect. Zodra een dier wordt bedreigd, willen verzamelaars er een hebben. Dat is ook zo gegaan met de Spix’ ara. Ze werden zeldzaam en als gevolg daarvan besloten gewetenloze individuen de enkele vogels die nog in het wild leefden te vangen voor hun privécollecties.”
Er was weinig hoop voor de vogelsoort, totdat het lot van de vogels weer werd opgewekt door onder andere het succes van de tekenfilm Rio uit 2011. Het verhaal gaat over een gedomesticeerd mannetje Blu, die naar Rio de Janeiro wordt gebracht om te paren met een vrouwelijke Spix’ ara, Jewel. Deze film en het vervolg Rio 2, leverden bijna 1 miljard dollar op. Hierdoor werd het belang van de bedreiging van de soort wereldwijd bekend.
In gevangenschap gefokt
In 2018 ondertekende toenmalige president Michel Temer een wetsbesluit waardoor er een toevluchtsoord voor ara’s in de noordoostelijke staat Bahia werd opgericht. In verschillende centra wereldwijd werd er een fokprogramma opgezet, waarbij papegaaien uit privécollecties werden ingezet. White:
“De toenemende verfijning van de moderne genetica heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij de redding van Spix’ ara. De technieken die werden gebruikt waren zeer geavanceerd en kunstmatige inseminatie heeft ook makkelijker gemaakt om nakomelingen te produceren.”
Door deze fokprogramma’s zijn er nu enkele honderden Spix’ ara’s in gevangenschap gefokt en acht van hen zijn naar Bahia gebracht. Tegelijkertijd werden er ook acht Illiger ara’s losgelaten in het gebied. White zegt:
“De Spix’ ara’s die we nu bezitten zijn het eindresultaat van generaties fokken in gevangenschap en dat zal de scherpe kantjes van hun instinctieve overlevingstechnieken hebben gehaald. Door ze te mengen met Illiger’s ara’s, die in feite gewoon wilde vogels waren die kort in gevangenschap werden gebracht, profiteren de Spix’ ara’s van de associatie met een inheemse soort die scherp en alert is, en die hen kan laten zien waar ze aan voedsel komen en hen kan waarschuwen voor potentiële roofdieren.”
De vogels hebben allemaal een radiozender en ze worden goed in de gaten gehouden. Als alles goed gaat, dan worden er later dit jaar nog 12 Spix’ ara’s vrijgelaten. Doordat alle vogels een reproductieve leeftijd hebben, zou het mogelijk zijn dat de dieren volgend voorjaar gaan paren en broedterritoria in het gebied gaan vestigen. White:
“Het is ambitieus, maar tot nu toe gaat het goed.”
.
.
Bronnen:
- The Guardian
- Science
- Wikipedia
- Lees ook op Animals Today:
.
©AnimalsToday.nl Jane Sauer
