De meeste mensen zullen – een uitzondering daargelaten – als ze aan haaien denken bloeddorstige wezens voor zich zien met een opengesperde bek vol scherpe tanden. Recent onderzoek laat zien dat dit komt door de weergave van haaien in films. Maar klopt dit door Hollywood geschetste beeld wel of is het onterecht dat haaien als levensgevaarlijke monsters neergezet worden?
Tussen 1958 en 2019 zijn er maar liefst 109 films uitgekomen waarin haaien voorkomen. Daarvan liet 96 procent hen zien als dieren die een bedreiging vormen voor mensen. De meest bekende hiervan is de film Jaws uit 1975, waar de meesten ook zo het muziekje van kunnen inbeelden. De film had zo’n impact op de manier waarop men haaien zag dat de zeeën dat jaar merkbaar leger waren en mensen zelfs te bang waren om het zwembad in te gaan. De enige film die de haai positief neerzette was Finding Dory uit 2016. Dit was een vriendelijke walvishaai genaamd Destiny – in schril contrast met de angstaanjagende Bruce uit de eerdere film, Finding Nemo (2003).
Angstbeeld over haaien onterecht
Nu zou je kunnen denken ‘dat is toch ook niet onterecht?’ Het is echter zo dat maar een klein deel van de haaien gevaarlijk kan zijn voor mensen. Haaien vallen amper mensen aan, omdat zij zich liever voeden met vis of andere zeedieren. Mensen zijn geen onderdeel van hun natuurlijke dieet, mede doordat haaien al miljoenen jaren bestonden voor de mensheid. Van de 300 bekende haaiensoorten is er maar een dozijn wel eens betrokken bij aanvallen op mensen. Desalniettemin veroorzaakt het beeld dat films neerzetten agressie tegenover de soort en gaan mensen sneller over tot dodelijke maatregelen. Elk jaar worden er meer dan 100 miljoen haaien gedood en meer dan 30 procent van alle haaiensoorten is bedreigd.
Haaien vallen mensen aan wanneer zij verward of nieuwsgierig zijn. Haaien kunnen extreem goed zien, dus het cliché van een nietsvermoedende surfer op een plank die wordt verward voor een prooi is onjuist. Wat echter wel voorkomt, in ondiepere wateren, zijn zwartpunt– of tolhaaien die door onverwachte bewegingen en het contrast tussen de kleding en huid de inschatting maken om de aanval in te zetten. Omdat mensen een grotere bedreiging vormen voor deze haaien dan andersom, besluiten zij veelal na één beet te vluchten. In het geval van de grotere soorten zoals de witte, stier– en tijgerhaai gaat het om nieuwsgierigheid, aangezien zij hun bek gebruiken als zintuig om onbekende objecten te testen.
Om misverstanden de wereld uit te helpen zou de populaire Shark Week van Discovery Channel ingezet kunnen worden om ook educatieve programma’s over haaien uit te zenden, om zo het beeld positief te beïnvloeden en de schade die mensen onterecht bij hen veroorzaken te verminderen.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Juliëtte Ronteltap
