Vaker dan ooit horen we op het nieuws over diersoorten die in de problemen zijn, of we lezen hoe ons consumptiegedrag het milieu negatief beïnvloedt. Het leefgebied van dieren krimpt doordat mensen het opeisen of onleefbaar maken. Redacteur van AnimalsToday, Merel Roks, keek mee bij één van de organisaties die deze trend tegen probeert te gaan.

citizen science project
Citizen Science Project helpt zeezoogdieren beschermen | Foto: AlexandreRoux01 Flickr via Compfight cc

Whale and Dolphin Conservation (WDC) is een internationale organisatie die walvisachtigen en de wateren waarin ze leven beschermt. Daarbij maken ze gebruik van wetenschappelijke data die als handleiding dient bij het implementeren van beschermingsmaatregelen. Merel sloot zich bij hen aan tijdens een onderzoeksproject gericht op grijze dolfijnen en bruinvissen in Wales. Voor AnimalsToday doet zij verslag van haar ervaringen in Wales.

Een verborgen wereld onder het wateroppervlak

Een paar bijzondere gebeurtenissen maakten dat ik juist dit project koos. Allereerst de eenvoudige realisatie dat zich onder het wateroppervlak een totaal andere wereld bevindt, waarvan ik nauwelijks iets weet. Een spiegelrijk dat de eindeloze luchten en bergketens die ik zo goed ken, reflecteert in de donkere, diepe wateren en kloven van de oceaan. Hoe belangrijk het is om onze zeeën te beschermen, werd mij daarnaast ruw onder de neus gedrukt toen ik op vakantie van een smetteloos strand, ineens op een strand vol met afval liep. Hoe had ik kunnen vallen voor dit schijnbaar zo perfecte beeld dat er voor mij als toerist geschetst was?

Maar de schoonheid van de natuur laat zich niet zomaar verhullen. Dat realiseerde ik me toen ik op het dek van een schip stond en er getuige van was hoe een groep orka’s op een dwergvinvis joeg. De dwergvinvis had geen kans tegen de orka’s, die als groep perfect op elkaar ingespeeld waren. Terwijl het mannetje de vinvis probeerde uit te putten, blokkeerden de andere dieren elke mogelijke vluchtroute. En dan die intense stilte die viel, nadat alle dieren onder water waren verdwenen en de zich verzamelende vogels bevestigden dat het lot van de vinvis was beslist…

Citizen science vergroot betrokkenheid en het effect van bescherming

In het bijzonder deze laatste ervaring maakte dat ik mezelf aanmeldde voor de nieuwsbrief van WDC. De oceaan had indruk op me gemaakt, dus toen er in één van hun nieuwsbrieven een vrijwilligersvacature werd geplaatst, wist ik dat ik moest reageren. Hun onderzoeksproject naar het gedrag van dolfijnen en bruinvissen in Wales, maakt gebruik van citizen science -onderzoek uitgevoerd door betrokken burgers- om zo veel mogelijk mensen enthousiast te maken voor het beschermen van de zee, fondsen te werven en voor extra capaciteit bij het verzamelen van data. Die data over het voorkomen van grijze dolfijnen en bruinvissen, en de manier waarop ze een bepaald gebied gebruiken, is van groot belang om wereldwijd zeezoogdieren te kunnen beschermen. Door WDC voorgestelde beschermingsmaatregelen en beleid kunnen er kracht mee worden bijgezet en net het verschil maken in de realisatie ervan.

Op de uitkijk naar rugvinnen

Half september begon mijn reis en de bestemming van mijn trein was een plaats met één van die beruchte, moeilijk uit te spreken Welshe namen: Pwllheli. Vanaf daar zou ik de bus nemen naar Aberdaron, een klein kustplaatsje met kliffen die uitkijken op Bardsey Island -volgens sommigen het mythische Avalon, maar tegenwoordig vooral bekend als Walhalla voor vogelliefhebbers- het middelpunt van ons onderzoeksgebied. Tussen het vaste land van Wales -waar ons team gewapend met verrekijkers en camera op een klif zat- en Bardsey Island, ligt de nachtmerrie voor veel schippers. Sterke stromingen komen er bij elkaar en vormen een wild en verraderlijk stuk open water dat door zeezoogdieren wordt gebruikt om eten te zoeken en mogelijk ook als kraamkamer.

Het werk vanaf de rotswand hield in dat we de wateren die zich voor ons uitstrekten scanden en elk zeezoogdier dat we zagen registreerden. Snel leerden we welke indicatoren konden wijzen op de aanwezigheid van dolfijnen of bruinvissen, zoals Jan-van-Genten die naar eten duiken. En we hadden veel geluk toen we direct onder ons grijze dolfijnen naar eten zagen zoeken: een moeder met jong en enkele speelse pubers.

Bardsey Island | Foto: Merel Roks

Maar het onderzoekswerk was ook een goede introductie op het leven op zee. Wanneer het water niet te onrustig was en de wind niet te sterk, gingen we aan boord van een kleine boot en probeerden dicht genoeg bij de dieren te komen om hen te fotograferen en identificeren. Lange dagen werden doorgebracht terwijl we om beurten op de uitkijk zaten en data noteerden. Van deze routine werd enkel afgeweken wanneer we grijze dolfijnen zagen.

Voorkomen dat een soort ‘kwetsbaar’ wordt

Deze ongewoon ogende dolfijnen, met hun grote formaat, stompe snuit en kenmerkende littekens op hun lichaam, vormden de focus van ons onderzoek. Door ze te fotograferen, filmen en hun geluiden onder water op te nemen, verzamelden we zo veel mogelijk informatie over hen.

Grijze dolfijnen leven verspreid over de wereld in diepere wateren uit de kust. Ondanks dat ze volgens rapporten van de IUCN niet zeldzaam zijn, is er weinig bekend over de mate waarin hun populatie de afgelopen jaren is gekrompen. Ze worden geconfronteerd met veel gevaren en daarom is het belangrijk te voorkomen dat de soort alsnog kwetsbaar wordt.

Altijd het risico lopend als bijvangst gevangen te worden, zijn grijze dolfijnen in sommige Aziatische landen ook nog eens het doelwit van de jacht en kunnen ze in aanvaring komen met schepen. Omdat ze diep duiken, zijn de dieren bovendien gevoelig voor geluidsoverlast, veroorzaakt door militaire- of seismische sonar en (het bouwen van) generatoren voor hernieuwbare energie, zoals windparken in de zee en waterturbines. Deze geluiden dragen ver en veroorzaken veel stress.

Een ander reëel gevaar voor grijze dolfijnen, en alle levende wezens die voor hun voedsel afhankelijk zijn van de zee, is vervuiling door bijvoorbeeld plastic. Wij zagen gelukkig weinig plastic drijven in de zee rondom Bardsey, maar zowel zachte als harde plasticsoorten -en al het andere afval- vormen een serieuze bedreiging voor zeedieren. Het kan hun ingewanden verstoppen of doorboren, ze kunnen er verstrikt in raken en daardoor verdrinken, of zijn niet meer in staat te jagen en verhongeren. Het plasticprobleem is groter dan wij denken en vraagt om een slimmere oplossing dan simpelweg geen plastic tasjes meer te gebruiken.

ARVE Error: Mode: lazyload not available (ARVE Pro not active?), switching to normal mode

Vrije zeeën voor iedereen

Na afloop van onze dagen op de boot vergeleken we de gemaakte foto’s met het beeldmateriaal uit de database en vonden geen matches met eerder in de omgeving geziene dieren. Zelfs niet in het geval van het toch zo herkenbare, door mij liefkozend “Sneeuwwitje” genoemde, bijna witte dier dat we op onze eerste bootdag zagen. Elk jaar worden er weer nieuwe dieren gezien en de populatie rondom Bardsey Island is niet ‘gesloten’.

Bruinvissen zagen we ook veel. Er was zelfs een groep die op de golven aan de rand van ‘onze’ klif surften, waarbij ze keer op keer terugkwamen om een nieuwe golf te pakken. Maar het meest genoot ik van de kleine, kogelvormige en supersnelle gewone dolfijnen, die zich door de krachtige golven die de boot maakte vooruit lieten duwen en op die manier een tijdje met de boot meeliftten. Er sprak zo’n gevoel van vrijheid uit, om hen zo rond de boot te zien zwemmen. Genoeg bevestiging voor mij dat het belangrijk is hun unieke leefomgeving te beschermen.

Tijdens het project werd het me duidelijk dat mensen precies op deze hotspot voor grijze dolfijnen en bruinvissen, de bouw van een grote onderwaterturbine plannen om energie te winnen. Zowel een fysiek gevaar voor dieren die te dichtbij komen, als een risico op geluidsoverlast. Waar hernieuwbare energie een positief concept is, dient de locatie voor dergelijke installaties zorgvuldig overdacht te worden, want ook veel windparken in de Noordzee liggen bijvoorbeeld in belangrijk leefgebied van dolfijnen en bruinvissen. Om verdere schade te voorkomen kan onderzoek als dat van WDC belanghebbenden helpen weloverwogen beslissingen te nemen.

Laten we voorzichtiger zijn met de omgeving waarin we leven en deze delen met anderen. Samen kunnen we hopelijk manieren vinden om de ecosystemen te herstellen die door menselijk handelen een deel van hun belangrijke natuurwaarde zijn verloren, en de veilige en onbeschadigde gebieden blijven beschermen.

Bronnen:

©Animalstoday.nl Merel Roks